Banda (1606)
Kenmerken
Kenmerken
| Scheepstype | spiegelretourschip |
| Bouw | gebouwd in 1606 voor de Kamer van Amsterdam op een werf in [Amsterdam] |
| Gebruik | in gebruik bij de VOC vanaf 1606 tot 06/03/1615 (vergaan, Mauritius) |
| Lengte | ca 42 m kiel |
| Laadvermogen | 350 last (700 ton) |
Beschrijving
Beschrijving
Volgens "De Lijst" 300 last.
De 'Banda' (met stuurman Cornelis Claesz) maakte deel uit van een vloot van achter schepen ('Banda' (vlaggeschip), 'Walcheren', 'Zierikzee', 'Ceylon', 'Ter Veer', 'Bantam', 'China' en 'Patani') die in 1606 naar Oost-Indië vertrok. Deze vloot vormde de derde vloot die naar Oost-Indië vertrok. De 'Banda' had als bestemming Ternate gekregen om daar als retourlading kruidnagelen in te nemen.
Op 20 april 1606 verlaten de Hollandse schepen de rede van Texel en laten onder Wight de ankers vallen. Zij hebben daar tot 25 mei op het Zeeuwse contingent gewacht. Tenminste één van de nakomers is slecht geballast en kan geen voldoende zeil voeren. De kleine vaartuigen van de vloot halen daarop stenen van de wal; ook de 'Bantam' neemt nog drie bootsladingen stenen in. Op 3 juni zet de hele vloot de reis voort. Op 13 september ankert de vloot onder Kaap de Lopo Goncalves, in de bocht van Guinee. op 29 september kiest de vloot zee, doch de harde noordgaande stroom en ongunstige wind dwingen hem tot terugkeer naar Kaap de Logo. Pas op 18 oktober vertrekt men weer. Doordat het water, geladen bij de Kaap, van slechte kwaliteit was, wordt het eiland Annobom aangelopen, waar de vloot van 6 tot 12 november ligt. Op 17 januari 1607 wordt Kaap de goede Hoop verkend en op 29 maart 1607 gaat de vloot bij Sao Jorge, Mozambique, voor anker. Doel is een aanval op de Portugesche versterking Sao Sebastiao, op een langwerpig koraaleiland voor een rivier. Op 30 maart verkennen de kleinste schepen de toegangsgeul, en dezelfde dag loopt de 'Bantam' naar binnen en opent op korte afstand het vuur op de wallen. Tegelijkertijd halen Hollandsche sloepen drie kleine scheepjes onder de neus van de Spanjaarden weg, waarvan één, een jacht van 30 last, later als de 'Jager' goede diensten in de Molukken zal bewijzen. Op 31 maart zetten twee schepen de beschieting voort en 1 april volgt een landing van ongeveer 700 man. Op 4 april openen twee aan land gebrachte kanons het vuur op het fort. Later worden nog twee batterijen opgesteld. Uiteindelijk staan ongeveer de helft van de zware stukken van de vloot aan de wal opgesteld. Alles wijst erop dat de strijd nu weldra beslist zal worden. Het aantal zieken op de vloot neemt echter schrikbarend toe. In Oost-Indië wacht de vloot nog een zware taak; zuinigheid met mensenlevens is geboden.
In de nacht van 5 op 6 maart 1615 tijdens een zeer zware storm vergaan toen het schip tezamen met de Delft, Gelderland en Geünieerde Provinciën bij Mauritius lag. Drie van deze vier schepen zijn vergaan; alleen de Delft overleefde de ramp. Op de Banda vielen 30 doden, waaronder Pieter Both die van 1610-1614 Gouverneur-Generaal was. Het wrak is teruggevonden.
De ramp
Details van het vergaan
| Vergaan: | 06/03/1615, op de route Bantam - Patria |
| Ligging: | Mauritius; Flic-en-Flacq |
| Lading | Goederen uit de Oost ter waarde van 110370 gulden, privé-kapitaal van Pieter Both. |
| Toedracht | Op 6 maart 1615 op een rif geslagen bij het huidige Flic-en-Flacq op Mauritius (Pickford noemt de Tombeaubaai, maar dat is niet juist) tijdens een zeer zware storm terwijl het schip samen met drie andere VOC-schepen voor anker lag. Er vielen 30 doden, waaronder Pieter Both die van 1610-1614 Gouverneur-Generaal was. |
| Berging | Na de ramp is wel iets van het schip geborgen. In 1980 is het wrak gelocaliseerd door Patrick Lize en Jacques Dumas. Onder wat er gevonden werd waren blauw en wit Chinees Ming porcelein, enkele ankers en een kanon. Een archeologisch rapport schijnt er niet te zijn en een gedegen inventarisering is helaas niet gemaakt. Wel heeft Dumas in 1981 een artikel gepubliceerd onder de titel "Fortune de mer". In 1983 is een artikel verschenen van de hand van R.S. Cowan: Dirty work on a rich Dutch wreck, in Diver, 28.2: 16. Van recenter datum is: Yann von Arnim & Kate Meileen Li Kwong Wing, Blue and white china from shipwrecks in Mauritius, Indian Ocean, Mauritius Museums Council, 2003. |
Reizen
Reisgegevens
| vertrek op | van | naar | aankomst op | kamer | schipper | |
 |
20/04/1606 | Texel | Goa | 02/10/1607 | Amsterdam | Jan Bruin |
|
10/01/1610 | Bantam | Texel | 25/07/1610 | Amsterdam | Cornelis Maartensz. |
over:
|
||||||
|
16/03/1611 | Texel | Bantam | 02/02/1612 | Amsterdam | Roelof Thijsz. |
over:
|
||||||
| De vloot van de Banda, Bantam en Halve Maan stond onder commando van Laurens Reaal, aan boord van de Banda. | ||||||
|
27/12/1614 | Bantam | (Patria) | 06/03/1615  |
Amsterdam | |
| Volgens Valentijn vertrokken op 30 nov. 1614; volgens Putten (2002) op 2 januari 1615. In de nacht van 5 op 6 maart 1615 tijdens een zeer zware storm vergaan toen het schip tesamen met de Banda, Delft en Gelderland bij Mauritius lag. Drie van deze vier schepen zijn vergaan; alleen de Delft overleefde de ramp. | ||||||
Bronnen
Bronnen
• Booy, A. de, 1968. De derde reis van de VOC naar Oost-Indië onder het beleid van admiraal Paulus van Caerden uitgezeild in 1606, deel 1. - 's-Gravenhage: Martinus Nijhoff, 1968. - 213 p., [nl]
• NA-1.11.01.01-551, [s.a]. Lijst van alle zoodanige Schepen in soorten als bij de Generale Oostindische Compagnie
zijn gemaekt oft gekocht als gehuurt alsmede waer oft de zelfde zijn agter gebleven ofte verongelukt als genoomen en verbrand, vermist of afgelegt. - [s.a]. - 228 folio's, [nl] - Nationaal Archief, 1.11.01.01 inv.nr. 551 Aanwinsten eerste afd. 1891, 19E
• Pickford, N., 1995. Atlas van Scheepswrakken en Schatten. - Houten: Fibula / Unieboek, 1995. - 200 p., [nl] - ISBN 90-269-6142-1
• RGP-GS166, 1979. Dutch-Asiatic Shipping in the 17th and 18th centuries, Volume II, Outward-bound voyages from the Netherlands to Asia and the Cape (1595-1794). - Den Haag: Martinus Nijhoff, 1979. - 765 p., [en] - ISBN 90-247-2270-5
• RGP-GS167, 1979. Dutch-Asiatic Shipping in the 17th and 18th centuries, Volume III, Homeward-bound voyages from Asia and the Cape to the Netherlands (1597-1795). - Den Haag: Martinus Nijhoff, 1979. - 626 p., [en] - 90-247-2282-9
• Valentijn, François, 2002. Oud en Nieuw oost-Indiën, deel I. - Franeker: Uitgeverij Van Wijnen, 2002. [nl] - ISBN 90-5194-226-5
• Valentijn, François, 2003. Oud en Nieuw oost-Indiën, deel IV/A. - Franeker: Uitgeverij Van Wijnen, 2003. [nl] - ISBN 90-5194-230-3