Pontiana

Pontiana (Pontianak) ligt aan de westkust van het eiland Borneo, tegenwoordig in de provincie West-Kalimantan, Indonesië. Sukadana ligt ca 160 km ten zuiden van Pontianak.

Overzicht van de vestigingen

Sukadana — comptoir van ca. 1617 tot 1622. Belangrijkste product: diamant.
Pontianak — comptoir van 1778 tot 1791. Belangrijkste producten: diamant, juwelen, was.

Inleiding

Na de Portugezen, die peper handelden op Borneo, was de eerste Nederlander Olivier van Noord die met het schip Mauritius in de Baai van Borneo (nu de Baai van Brunei genoemd) voor anker ging op 26 december 1600. Op 13 maart 1604 kwam Van Warwijk aan bij het eiland Crimala bij Succadana om te verversen. Een sloep werd naar Succadana gestuurd en werd voor 100 rijksdaalders aan diamanten gekocht. Op 1 oktober 1609 werd een "eeuwig contract" voor de diamanthandel met de koning van Sambas getekend. De beide vestigingen Pontianak en Sukadana op de westkust van Borneo werden voor de VOC zeer belangrijk als diamantleverancier.

Sukadana

Sukadana was al vanaf 1617 voor de VOC een leverancier van diamanten. Er werd een kantoor gevestigd maar in 1622 kwam een leger uit Mataram de moord op een van hun handelaren wreken. Het kantoor van de VOC werd daarbij verwoest en niet meer opgebouwd. De diamanthandel werd nog wel voortgezet.
Aan het eind van de 18e eeuw breidde de VOC haar invloed in West-Borneo uit door een combinatie van geweld en diplomatie in de koninkrijken van Succadana en Pontianak.

Pontianak

In Pontianak had Pangeran Sjarief Abdoe'r Rahman in 1772 de daar verblijven geesten (pontianaks) met geweervuur verdreven. Hij maakte van de plaats een veilige en welvarende handelsplaats. Al snel kwam de VOC hiermee in aanraking. De Sultan van Bantam stond zijn aanspraken op Soekadana en Landak af aan de VOC waarna de voc in 1778 een gezant naar Abdoe'r Rahman zond en een contract werd gesloten. Abdoe'r Rahman werd formeel als Sultan erkend en Pontianak en omliggend gebied werd aan hem in leen afgestaan en de VOC werden handelsvoordelen gegeven. De VOC vestigde zich in 1778 in Pontianak. Maar vanwege de geringe winsten werd die in 1791 alweer gesloten^[2] . Behalve diamanten, leverde Pontianak juwelen en was. Deze producten werden verkregen door ruil tegen stoffen uit India.

Bronnen

[1] AMH, Projectgroep. Atlas of Mutual Heritage
[2] Encyclopaedie, [s.a.]. Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië : Derde deel: N-Soek. - 's Gravenhage: Martinus Nijhoff, [s.a.]. - 647 pp., [nl]