Geschiedenis

Tijdbalk 17e en 18e eeuw

De belangrijkste jaartallen van historische feiten met betrekking tot de Verenigde Oostindische Compagnie worden in de lijst hieronder weergegeven.

	Patria en het Westen	Indië en het Oosten
1588	In 1588 werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden opgericht die tot 1795 zou bestaan. Het was een Statenbond (Confederatie) van de acht soevereine staten Groningen, Friesland, Overijssel, Gelderland, Utrecht, Holland, Zeeland en Drenthe. Elke staat bestuurde zijn eigen gebied. Vertegenwoordigers van zeven staten (behalve Drenthe) stuurden vertegenwoordigers naar de Staten-Generaal in Den Haag.
1596		De eerste Nederlandse schepen doen Bantam aan.
1599		[15 maart 1599] Op 15 maart 1599 komen de eerste Nederlandse schepen, Zeelandia en de Gelria, onder Jacob van Heemskerck op de rede van Neira aan.
1602	[20/03/1602] Oprichting van de Verenigde Oostindische Compagnie.	Wolfert Harmensz. is in 1602 met de bewoners van Pulau Ai een monopolie op de nootmuskaat- en foeliehandel overeengekomen. [31/05/1602] Joris van Spilbergen landt bij Batticaloa op de oostkust van Ceylon om in opdracht van de Zeeuwen te kijken of er handel in kaneel mogelijk was. Hij wordt hartelijk ontvangen. Op 2 september 1602 vertrekt Van Spilbergen weer van Ceylon.
1603		Onder vice-admiraal Sebalt de Weert komt een nieuwe expeditie aan op Ceylon. Toen de Koning van Kandy niet wilde ingaan op het verzoek van Sebalt om aan boord te komen of vanaf het strand de schepen bekijken, antwoordde Sebalt dat hij dan ook niet de Koning wilde helpen in zijn strijd tegen de Portugezen. Daarop werd Sebalt vastgegrepen en door het zwaard gedood (eind mei/ begin juni 1603). Steven van der Haghen vestigde voor de VOC een handelspost in Bantam.
1605		Steven van der Haghen veroverde Ambon en verjoeg de Portugezen uit de Molukkenen en doopte Fort Leitimor om tot Fort Victoria. Contract met de inwoners van Hitu over de leverantie van kruidnagelen. Verdrag over de levering van muskaatnoten met Banda.
1606		Een Spaanse expeditie vanuit de Filippijnen herovert een deel van de Molukken. Nederlandse aanvallen op Mozambique en Malakka worden afgeslagen.
1607		Cornelis Matelief de Jonge (1569-1632) stichtte op Ternate Fort Oranje en sloot met de sultan aldaar een verdrag over de leverantie van kruidnagelen.
1609	Begin van het Twaalfjarig Bestand met Spanje, wapenstilstand in de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), die tot 1621 zou duren.	Pieter Willemsz. Verhoeff (1560-1609), wilde op Banda Neira het oude Portugese fort opknappen maar de Bandanezen zagen dat als een bedreiging. Verhoeff werd met 46 andere Nederlanders in een hinderlaag gelokt en door de Bandanezen vermoord. Vestiging Nederlandse factorij te Hirado in Japan. [juli 1609] Op Banda Neira werd het oude Portugese fort verbouwd en in juli 1609 was Fort Nassau voltooid.
1610	[1610-1611] VOC betaalt voor het eerst dividend uit, in drie porties.	Pieter Both wordt eerste Gouverneur-Generaal; hij moet een geschikte plaats zoeken voor een bestuurlijk middelpunt in Indië. In Jakatra werd een tweede handelspost, na Bantam, opgericht.
1611		Op Banda Neira werd Fort Belgica opgericht.
1615		In 1615 viel Gerard Reynst Pulau Ai binnen met 900 soldaten. De Engelsen vluchtten naar het eiland Pulau Run en nog diezelfde nacht zetten zij de tegenaanval in en verdreven de Hollanders weer van Ai. Steven van der Haghen versloeg de Spaans-Portugese vloot bij Malakka.
1616		Jan Dirckszn. Lam veroverde Pulau Ai definitief op de Engelsen nadat die zonder munitie kwamen te zitten. Vanaf 1616 moesten alle uitgaande VOC-schepen na Kaap de Goede Hoop in pal oostelijke richting varen; als de meridiaan van Straat Sunda bereikt was moest een noordelijke koers worden aangehouden. Om deel te kunnen nemen aan de peperhandel op Sumatra, vestigde de VOC zich in Jambi op de oostkust.
1617		De VOC vestigde een factorij in Suratte op de westkust van India.
1618	Prins Filips Willem van Oranje-Nassau (1554-1618, zoon van Willem I van Oranje (die in 1584 was vermoord door Balthasar Gerards) sterft; zijn halfbroer Maurits van Oranje (1567-1625) volgt hem op.
1619	[07/07/1619] Onder diplomatieke druk van de Staten Generaal sloot de VOC tegen haar zin het Verdrag van Londen met de Engelse East India Company ter verdeling van de specerijenhandel. Aan de rivaliteit tussen Engelsen en Nederlanders kwam een eind; schaderegelingen werden getroffen en amnestie werd aan krijgsgevangenen verleend. Beide partijen besloten samen tegen de Portugezen en Spanjaarden op te trekken. Dit leidde tot de Fleet of Defense, een gecombineerde vloot van Nederlandse en Engelse schepen. [13/05/1619] Terechtstelling van Johan van Oldenbarnevelt.	[30/05/1619] Jacatra door J.P. Coen veroverd op Engelse troepen en de plaatselijke vazal van Bantam. Coen stichtte hier een nieuwe stad en noemde die Nieuw Hoorn, maar de Heren XVII gaven de voorkeur aan de naam Batavia. [juli 1619] In juli 1619 is in Londen een tractaat gesloten waarin vastgelegd was dat ook aan de Engelsen de handel in Amboina en Banda werd toegestaan. In Banda zaten de Engelsen op Pulau Run.
1621	Einde van het Twaalfjarig bestand. Er kon geen overeenstemming worden bereikt tussen de Republiek en Spanje over godsdienstvrijheid van de katholieken in de Republiek en de handel met Oost-Indië wilde de Republiek niet opgeven. [31/03/1621] Dood Filips III van Spanje; Koning Filips IV wordt heer der Nederlanden, maar Isabella blijft tot aan haar dood op 2 december 1633 landvoogdes.	[11 maart 1621] Met een leger van 2000 man valt Jan Pieterszn. Coen op 11 maart 1621 Banda binnen en onderwerpt de eilandengroep aan het gezag van de VOC (behalve Run waar de Engelsen zaten), waarbij nagenoeg de hele bevolking van de eilanden is gevlucht, omgebracht of gedeporteerd.
1622		Redoute Laequoij, ook genoemd Halfmaan gebouwd op Lonthor. Stichting Batavia. Mataram sluit de havens voor de VOC. [juli 1622] Fort Pehou, aan de Baai van Makung in de Pescadores, gesticht.
1623		Gouverneur van Speult van fort Victoria op Ambon liet 10 Engelse kooplieden ophangen op beschuldiging van samenzwering tegen de VOC. Door deze 'Ambonse moord' werd het verdrag uit 1619 verbroken. De EIC richtte haar aandacht meer en meer op andere delen van Azië (India), alleen in Bantam bleef ze actief.
1624		Redoute Oerien (Oureen), ook Fort Storm genoemd, gebouwd op Lonthor. Fort Zeelandia op Formosa (het huidige Taiwan) gesticht als uitvalsbasis voor de handel op China. Fort Pehou (op de Pescadores) ontruimd. De VOC verhuist haar handelspost naar het vasteland van Formosa (Fort Zeelandia).
1625	Prins Maurits van Oranje overlijdt op 23 april; hij wordt in vijf van de zeven provincies opgevolgd door Prins Frederik Hendrik (1584-1647); Friesland en Groningen geven de voorkeur aan de Friese stadhouder Ernst Casimir.
1626		Redoute Dender (Denner, ook Morgenster genoemd) gebouwd door landvoogd Willem Jansz. Admiraal.
1628	Piet Heyn, admiraal van een vloot van de West Indische Compagnie, verovert op 8 en 9 september 1628 nabij Cuba de Spaanse zilvervloot (buit maar liefst 11½ miljoen gulden) die op weg was naar Spanje; hierdoor kwam geld voor investeringen beschikbaar.	in 1628 bouwde Pieter Vlack op een heuvel nabij de loge op Lonthor een dubbele redoute, Fort Hollandia. In 1628 en 1629 probeert Mataram Batavia in te nemen.
1630	Nederlanders beginnen met de verovering van Pernambuco in noordoost Brazilië.	Redoute Waaijer (Fort Concordia) op Lonthor gebouwd.
1634		Oorlog in de Molukken waar de VOC op gewelddadige wijze het kruidnagelmonopolie trachtte af te dwingen. Met steun van lokale bondgenoten werden leveranties aan andere afnemers ('smokkel' volgens de VOC) verhinderd en kruidnagelplantages vernield. De harde maatregelen van de VOC riepen veel verzet op bij de inwoners van Hitu en dat leidde tot bloedige gevechten.
1637		[1636/1637] Redoute Kuilenburg (Culemborg) gebouwd in Selamma op Lonthor; in 1682 geheel herbouwd.
1638		Van Diemen sluit met Raja Sinha van Candi een verbond tegen de Portugezen op Ceylon.
1639	Slag bij Duins; Maarten Harpertsz. Tromp verslaat Spaanse Armada.
1640	[01/1640] De Nederlanders verslaan met 41 schepen en 2796 man onder Admiraal Willem Cornelisz. Loos 3 mijl voor de kust van Pernambuco tussen het eiland Tamarika en de rivier Goiana een Spaans-Portugese armada van 46 schepen in een zeeslag die vier dagen duurde, namelijk op 12, 13, 14 en 17 januari 1640 (de 15e en 16e kon er niet gestreden worden vanwege windstilte). Portugal komt in opstand tegen Spanje en wordt na 60 jaar Spaanse overheersing onafhankelijk.	[13/03/1640] Slag om Galle; Galle veroverd op de Portugezen.
1641	[12/06/1641] Tienjarig Bestand tussen de Staten-Generaal en de Portugezen te Den Haag gesloten (12 juni 1641).	Tot 1853 zijn de Nederlanders vanaf nu de enige Europeanen die in Japan worden toegelaten (in Deshima bij Nagasaki). Verovering Malakka (januari), Maranhao en Luanda (augustus) op de Portugezen.
1642		Abel Tasman ontdekt Tasmanië (van Diemensland), Nieuw-Zeeland, de Fiji-eilanden en de Bismarck-archipel.
1646		Vredesverdrag met Amangkoerat I van Mataram gesloten.
1647	[14/03/1647] Prins Frederik Hendrik van Oranje-Nassau (1584-1647) overlijdt op 14 maart; hij wordt opgevolgd door Prins Willem II van Oranje-Nassau (1626-1650).
1648	[15/05/1648] Vrede van Münster, einde van de Tachtigjarige Oorlog; Spanje erkent de onafhankelijkheid der Nederlanden. Prins Willem II wordt Stadhouder.	[08/1648] Portugezen heroveren in augustus 1648 Luanda en Benguela.
1650	[06/11/1650] Prins Willem II overlijdt op 24-jarige leeftijd aan polio (of pokken). Begin 1e Stadhoudersloze tijdperk (1650-1654). Geboorte Prins Willem III (1650-1702).
1651	In Engeland wordt de Zeevaartwet (Acte van Navigatie) tegen de Nederlandse handel overzee aangenomen. Oorlog met Portugal begonnen.
1652	De Portugezen verdrijven de Nederlanders uit Noordoost Brazilië.	Kaap de Goede Hoop op de zuidpunt van Afrika werd door Jan van Riebeeck ingericht als verversingspost voor de VOC-schepen op weg naar Azië.
1652	[1652-1654] Eerste Engels-Nederlandse Oorlog, ontstaan door rivaliteit tussen de Republiek en Engeland op het gebied van de handel. De oorlog eindigt met een beslissende Nederlandse nederlaag op de Noordzee en plaatselijke Nederlandse overwinningen in Oost-Indië en op de Middellandse Zee. Bij de Vrede van Westminster werd onder andere bepaald dat er een schadevergoeding moest worden gegeven aan de nabestaanden van de slachtoffers van de Ambonse Moord (1623) en dat de Nederlandse schepen voortaan de vlag zouden strijken voor Engelse oorlogsschepen. Tevens zou Pulau Run, één van de Banda-eilanden aan de Engelsen worden teruggegeven.
1653		Opstand Chinese boeren op Formosa tegen het VOC-bestuur.
1654	Prins Willem III van Oranje-Nassau (1650-1702) wordt benoemd door de Overijsselse Staten tot Stadhouder. Hij is dan nog minderjarig.	[1654-1658] Verovering kustgebieden van Ceylon op de Portugezen. [15 april 1654] Bij de Vrede van Westminster, getekend op 15 april 1654, waarmee een eind kwam aan de Eerste Engels-Nederlandse Oorlog, werd o.a. bepaald dat Pulau Run aan de Engelsen zou worden teruggegeven.
1655		Arnold de Vlamingh van Outshoorn (1608-1661) maakte met geweld een einde aan de oorlog in de Molukken. Hoamoal op West-Ceram werd verwoest en de bevolking gedeporteerd naar Ambon. Ook Ternate werd bestraft.
1656		Arnold de Vlamingh voltooit de verovering van de Amboneilanden (1650-1656). Colombo wordt na een slag van zeven maanden ingenomen. De plaats wordt nu hoofdzetel van het Ceylonese gouvernement werd.
1657	Het besluit van 1654 om Willem III tot Stadhouder te benoemen, werd ongedaan gemaakt. Hierdoor loopt het Eerste Stadhouderloze tijdperk (1650 - 1672) gewoon door.	Troepen van Mataram vielen VOC-schepen aan in de haven van Palembang.
1658		Rijcklof van Goens (1619-1682) veroverde op Ceylon ook de laatste Portugese enclave Jaffna en kreeg vaste voet in Madurai op de kust van India. De VOC bouwde een fort in Menado op Celebes (Sulawesi) om de invloed van Spanje en Ternate in dat gebied het hoofd te kunnen bieden.
1659		Officiële grens tussen Batavia (VOC) en Bantam (sultan Agoeng) voor het eerst vastgelegd.
1661	[06/08/1661] Vrede van Den Haag; de Republiek sluit vrede met Portugal. De voltooiing van de verovering van Malabar op de Portugezen gaat echter gewoon door. Het duurt tot 1663 voordat het bericht over de vrede Indië bereikte.	De Spanjaarden ontruimen de Molukken. Koxinga (Cheng Ch'engkung) valt Formosa binnen en verovert vrijwel het hele eiland op de Nederlanders. Alleen Fort Zeelandia weet het nog 9 maanden uit te houden. Eerste Nederlandse aanval op Makassar.
1662		[1 februari 1662] Overgave van de Hollanders aan Koxinga. Zij kregen vrije aftocht maar moesten Fort Zeelandia met geschut, ammunitie, koopmanswaren en geld afstaan aan Koxinga. [23 juni 1662] Koxinga overleden, waarschijnlijk t.g.v. malaria.
1663		Rijcklof van Goens veroverde de Portugese vestiging in Cochin op de kust van Malabar en verwierf diverse pepercontracten in ruil voor militaire steun.
1664	De Engelsen nemen in vredestijd enkele Nederlandse forten aan de Goudkust in en de Noord-Amerikaanse kolonie Nieuw-Nederland.
1665	[13/06/1665] Slag bij Lowestoft. De VOC-schepen Maarsseveen en Oranje, die in de vloot van admiraal Van Wassenaer Opdam voeren, zijn vergaan. [1665-1667] Tweede Engels-Nederlandse Oorlog van maart 1665 tot 31 juli 1667. Handelsoorlog. Na de tocht van De Ruyter naar Chatham werd de Vrede van Breda (31 juli 1667) getekend.	De VOC verkreeg in 1665 bij het uitbreken van de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog het eilandje Pulau Run, de laatste Engelse bezitting in de Molukken. Coyett veroordeeld tot verbanning naar Banda. Uiteindelijke onderwerping van Makassar door Cornelis Speelman en Aroe Palakka.
1666	Koopvaardijvloot in het Vlie op 19 aug 1666 overvallen door de Engelsen. Ongeveer 150 schepen gingen verloren waaronder het VOC-schip Witte Kalf.
1667		[31 juli 1667] Op 31 juli 1667 werd in Breda de vrede getekend waardoor er een einde kwam aan de Tweede Engelse Oorlog (maart 1665 tot 31 juli 1667). De Engelse droegen Pulau Run over aan de Republiek in ruil voor Nieuw-Amsterdam.
1668	Triple Alliantie tussen de Republiek der Nederlanden, Engeland en Zweden tegen Frankrijk.
1668		Comptoir te Kelang opgeheven. Het fort werd geslecht en Formosa voorgoed verlaten.
1672	Ondanks de Triple Alliantie (1668) had Engeland het Verdrag van Dover in 1670 met Frankrijk getekend. Hierdoor moest Engeland met Frankrijk mee gaan toen Lodewijk XIV in maart 1672 de Republiek binnenviel. In april 1672 brak de Derde Engels-Nederlandse Oorlog (1672-1674) officieel uit hoewel al in maart 1672 de Nederlandse vloot die terugkeerde uit Smyrna in het Kanaal door de Engelsen gedurende twee dagen aangevallen werd om de oorlog uit te lokken. De oorlog zou ontstaan zijn als gevolg van belediging van de Engelse koning door Nederlandse pamfletten en schending van de Engelse vlag op zee. Op de zee behaalde Michiel de Ruyter in de Derde Engels-Nederlandse Oorlog overwinningen bij Solebay (1672), Schooneveld (1673) en Kijkduin (1673). Omdat op 22 maart 1673 in Engeland de Test-Act werd gesloten kwam er een einde aan het bondgenootschap tussen Frankrijk en Engeland. Als gevolg hiervan kon op 19 februari 1674 een vredesverdrag tussen de Republiek en Engeland worden gesloten, de tweede Vrede van Westminster.
1672	Prins Willem III (1650-1702) wordt op 2 juli 1672 tot Stadhouder benoemd; einde Eerste Stadhouderloze Tijdperk. Willem III, die in 1677 trouwde met de Engelse Maria Stuart, werd later tevens Koning van Engeland, Schotland en Ierland (1689-1702) nadat hij het land in 1688 was binnengevallen. Hij voerde ook de titel Koning van Frankrijk.
1677		Met de opstand van Troenajaya begint de ineenstorting van Mataram, dat de Nederlandse opperheerschappij bij het verdrag van 1677 erkent. De VOC steunde Amangkoerat II tegen zijn rivaal Troenajaya die in 1679 door VOC-troepen verslagen werd. Dat leverde de VOC enekele monopolies op. Uiteindelijk leidde het tot de vorming van het VOC-gebied Java's Noordoostkust met als hoofdplaats Semarang (1708).
1678	[10/08/1678 ] Vrede van Nijmegen.Vredesverdrag tussen tussen de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën en Frankrijk ondertekend.
1679	[02/10/1679] Vredesverdrag tussen Zweden en de Nederlandse Republiek in Nijmegen getekend.
1682		[1682-1683] Sultan Agoeng Tirtayasa (1651-1683) van Bantam wees in 1682 zijn jongste zoon aan als opvolger omdat zijn oudste zoon, Abdul Kahar Abun Nazar, een losbandig leven leidde. Met de ingeroepen hulp van de VOC kon Sultan Abdul Kahar Abun Nazar (ook wel Sultan Hadji) zijn vader en jongste broer verdrijven en de macht overnemen in 1683.
1683		De Qing veroveren Formosa op de Ming. 1682-1684?
1684		Op 17 april 1684 tekende Sultan Abdul Kahar Abun Nazar (Sultan Hadji) een overeenkomst waarbij de VOC het monopolie over de handel met Bantam verwierf. Zoals J.P. Coen wilde werd Batavia het nieuwe handelscentrum en nam het belang van de oude stapelplaats Bantam snel af. Als onderdeel van de overeenkomst werd fort Speelwijk in Bantam opgericht om de Bantammers in de gaten te kunnen houden.
1688	[1688-1697] Negenjarige Oorlog. Europese staten (o.a. Engeland, Spanje, Brandenburg en de Republiek) vormden een bondgenootschap tegen de Fransen. De kroning van Prins Willem III van Oranje-Nassau tot koning van Engeland was voor Lodewijk XIV een reden om aan Nederland en Engeland de oorlog te verklaren. In 1692 werd de Franse vloot door de Engelsen en Nederlanders bij La Hogue verslagen. In september 1697 werd de Vrede van Rijswijk gesloten.
1702	[1702-1713] Spaanse Successieoorlog (1702-1713), oorlog over de vraag wie de laatste Spaanse Habsburger, de zwakzinnige en kinderloze Karel II, zou opvolgen. De Fransen voerden een kaperoorlog tegen de Republiek. In 1713 werd de Vrede van Utrecht gesloten. Spanje deed afstand van zijn rechten op de Franse troon. Oostenrijk verkreeg de Zuidelijke Nederlanden. [19/03/1702] De kinderloze Koning-Stadhouder Prins Willem III (1650-1702) sterft op 19 maart 1702 te Londen als gevolg van een val van zijn paard. Tweede Stadhouderloze tijdperk (1702-1747). Zijn verre neef Johan Willem Friso van Nassau-Dietz was door Willem III tot erfgenaam benoemd.
1703		[1703-1708] Eerste Javaanse Successieoorlog; na de dood van Amangkoerat II koos de VOC partij tegen de wettige opvolger en hielp de eigen kandidaat Pakoeboewana I in het zadel.
1713	[11 april 1713] Einde van de Spaanse Successieoorlog. Karel van Oostenrijk weigerde aanvankelijk te tekenen en vocht nog een tijdje door tot in 1714 ook hij de vrede tekende. Beide verdragen vormden de Vrede van Utrecht. Door de Vrede van Utrecht kwam er machtsevenwicht en acceptatie van godsdienstige verschillen.
1717	Drievoudig Verbond tussen Frankrijk, Engeland en de Republiek.
1719		[1719-1723] Tweede Javaanse Successieoorlog; de VOC deed z'n best om de opvolging van Amangkoerat III veilig te stellen.
1731		Poeloe Pandjang, gelegen recht tegenover de stad Bantam door Bantam afgestaan aan de VOC.
1740	In 1740 brak opnieuw een successieoorlog uit tussen Oostenrijk en Frankrijk. De Republiek koos in 1747 de kant van Oostenrijk, waarop Franse troepen de zuidelijke Nederlanden binnenvielen.	[10/10/1740] Chinezenmoord in Batavia
1741		[1741-1743] Chinese oorlog; als gevolg van bloedbad onder de Chinezen in Batavia in 1740, gevolgd door een uitbreiding van de strijd tot in het Javaanse binnenland en een nieuwe oorlog in Mataram, eindigend met verdere gebiedsafstand van de Soesoehoenan.
1747	De Republiek koos in het conflict tussen Oostenrijk en Frankrijk de kant van Oostenrijk, waarop Franse troepen van Lodewijk XV de zuidelijke Nederlanden in hoog tempo binnenvielen. In paniek werd Willem van Friesland op 2 mei 1747 benoemd tot stadhouder Willem IV van alle gewesten van de Republiek en bij zijn intrede in Amsterdam was alles en iedereen oranje.
1748	[17/10/1748] Vrede met de Fransen gesloten (Vrede van Aken, mei 1748; einde Oostenrijkse Successieoorlog). De Franse opmars in Zeeuws-Vlaanderen en Brabant werd hierdoor gestopt. Na verdere vredesonderhandelingen werd op 17 oktober 1748 het definitieve vredesakkoord getekend.
1749		[1749-1755] Derde Javaanse Successieoorlog, eindigend met de verdeling van Mataram in de Sultanaten Jogyakarta en Soerakarta.
1751	Willem IV (1711-1751) overlijdt. Hij wordt als stadhouder in 1766 opgevolgd door zijn zoon Willem V (1748-1806) toen die meerderjarig geworden was. In de tussen gelegen tijd namen Anna van Hannover, de ex-vrouw van Willem IV, en Maria Louise van Hessen-Kassel de landszaken waar.
1756		In 1756 kwam Bantam definitief onder gezag van de compagnie.
1756	[15 mei 1756-1763] Zevenjarige Oorlog tussen aan de ene kant Groot-Brittannië, Pruisen en Hannover en aan de andere kant Frankrijk, Saksen, Oostenrijk, Zweden en Rusland. Het was voor het eerst in de geschiedenis dat een oorlog op wereldschaal werd uitgevochten. Tijdens deze oorlog behaalden de Nederlanders als neutralen voordelen, maar de overzeese handel kreeg ernstig te lijden van aanvallen van de Engelsen. Een Nederlandse expeditie om hun positie in Bengalen te herstellen faalde volkomen en werd door de Engelsen vernietigd (1759).
1761		[maart 1761] Eind maart 1761 viel Matara na een belegering door een grote overmacht van goed bewapende Kandiaanse troepen.
1766	Willem V (1748-1806) wordt, meerderjarig geworden, stadhouder.	Verdrag met de koning van Kandy gesloten waarbij de VOC alle kustgebieden van Ceylon in handen kreeg.
1776		De Duizend-eilanden, een eilandengroep ten NNW van de Baai van Batavia, werd in 1776 door Bantam afgestaan aan de VOC.
1778		[2 april 1778] Op 2 april 1778 barstte de vulkaan Gunung Api uit, gepaard gaande met een aardbeving, een vloedgolf en orkaanwinden. De helft van de nootmuskaatbomen werd verwoest en de resterende bomen verloren bijna allemaal hun vruchten. De oogst dat jaar is vrijwel volledig verloren gegaan.
1780	[1780-1784] Vierde Engels-Nederlandse Oorlog met noodlottige gevolgen voor de Nederlandse overzeese handel en koloniale macht. Toeneming van anti-orangistische gevoelens onder de zich patriotten noemende groepen. Bij de Vrede van Parijs (1784) werd bepaald dat Engeland het recht verkreeg op de vrije vaart in Oost-Indië. De Republiek moest Negapatnam in India aan de Engelsen afstaan.
1787	Gewapende Pruisische interventie herstelt het gezag van de stadhouder ten volle. Duizenden patriotten vluchtten naar Frankrijk.
1793	De Republiek raakt verwikkeld in de Franse Revolutieoorlog. Franse inval, aanvankelijk met succes, later gestuit in Neerwinden (18 maart 1793).
1794	[1794-1795] Tweede Franse inval onder aanvoering van Generaal Pichegru verloopt makkelijk omdat door strenge vorst alle rivieren bevroren zijn en vrijwel zonder tegenstand (december-januari); de legers werden als bevrijders binnengehaald. De stadhouder Prins Willem V vlucht naar Engeland (18 januari 1795) en het oude regime van de Republiek der Verenigde Nederlanden stort smadelijk ineen.
1795	Engeland verklaart in 1795 de Republiek de oorlog. Een groot deel van de koopvaardijvloot werd door de Engelsen buitgemaakt. Op 24 december 1795 besliste de Staten-Generaal dat er een einde ging komen aan de VOC.	Eerste Engelse bezetting van Kaap de Goede Hoop. [11/1795] Het duurde tot november 1795 voor het nieuws van de oorlog met een Amerikaans schip Batavia bereikte.
1796		[8 maart 1796] Banda gevallen voor de Engelsen; gouverneur François van Boeckholtz wist een eervolle aftocht te bedingen.
1798	[17/03/1798] De VOC wordt formeel ontbonden; haar schulden en bezittingen worden overnomen door de Bataafse Republiek.
1802	[27 maart 1802] De Vrede van Amiens van 27 maart 1802 maakte een einde aan de oorlog tussen het Verenigd Koninkrijk en de Franse republiek die begonnen was met de Franse oorlogsverklaring van 1793. Het Bataafs Gemenebest raakte Ceylon definitief kwijt, maar kreeg de Kaap de Goede Hoop terug. De vrede hield niet lang stand. Na ruim een jaar verklaarden de Britten weer de oorlog aan Frankrijk. De Derde Coalitieoorlog volgde in 1805.