Prins Willem in Den Helder

Vanaf december 2003 tot op 30 juli 2009 een brand het schip volledig verwoeste, heeft in Den Helder een replica van het VOC-schip Prins Willem gelegen. Het schip maakte daar deel uit van de collectie schepen in de Museumhaven Willemsoord, op het terrein van de voormalige Rijkswerf Willemsoord, daterend uit 1825.

De replica van de Prins Willem (Prins Willim) is bij Scheepswerf Amels in Makkum (Fr) gebouwd voor het openlucht museum Oranda Mura, Holland Village, aan de baai van Omura bij Nagasaki in Japan. Het is door de Nederlandse Staat aan het museum aangeboden. Het ontwerp voor de replica was afkomstig van Bureau voor Scheepsbouw in Bloemendaal. De kiellegging vond op 5 oktober 1984 plaats en op 3 mei 1985 volgde de tewaterlating. In verband met de weersomstandigheden in Japan en het onderhoud kreeg het schip een stalen romp en metalen masten. Het interieur is wel van hout, maar is wel aangepast aan de bezoekfunctie. Vanwege deze fundamentele verschillen met het originele schip zou het wellicht beter zijn om te spreken van een model op ware grootte in plaats van replica. De houten beelden en ornamenten zijn met de hand gesneden. Toen het schip voltooid was, is het in tegenwoordigheid van een Japanse delegatie gedoopt.

De Prins Willem lag in Oranda Mura in de entourage van replica's van 17e eeuwse Hollandse huizen uit Hoorn. In 1992 is het themapark uitgebreid met de vestingwallen van Naarden met daarbinnende de Dom-toren, paleis Huis ten Bosch, de molens van Kinderdijk, het Centraal Station van Amsterdam, het stadhuis van Gouda en andere markante Nederlandse gebouwen onder de naam Huis ten Bosch. Daar heeft het schip tot november 2003 gelegen. Begin 2003 raakte het al enkele jaren in nood verkerende Oranda Mura in grote financiële problemen en werd de Prins Willem verkocht. De replica's van de Liefde (gebouwd in 1991) en het raderstoomschip Kanko Maru (gebouwd in 1987) liggen daar overigens nog wel.

Op 8 december 2003 is de replica van het VOC-schip Prins Willem in Den Helder aan boord van het dokschip Dockexpress 10 van de firma Dockwise aangekomen. Het transport was op 3 november uit Japan vertrokken en ging via Singapore en het Suezkanaal. Door de gunstige weersomstandigheden verliep het transport voorspoedig. Na een grondige opknapbeurt van o.a. masten en want, kwam het schip in het toenmalige themapark Cape Holland, dat op 28 april 2004 op het terrein van de voormalige Rijkswerf Willemsoord officieel werd geopend, te liggen. Vanaf mei tot december 2006 heeft het schip een grondige opknapbeurt van de romp ondergaan. In 2007 werd Cape Holland vanwege zwaar financieel weer "tot nader order" gesloten. De gemeente Den Helder speelde met plannen om de exploitatie van het themapark zelf op zich te nemen. B&W van Den Helder zijn in december 2006 al wel met de eigenaar overeengekomen de Prins Willem voor twee jaar te huren (kosten bijna 800.000 euro), o.a. om er in 2008 gasten van Sail 2008 op te kunnen ontvangen. In juni 2007 is Cape Holland weer teruggekocht door de Gemeente Den Helder en kwam de exploitatie bij Willemsoord BV. De Prins Willem is in eigendom van Libéma gebleven en wordt geëxploiteerd door Willemsoord BV. Het schip is weer opengesteld voor publiek in de Museumhaven Willemsoord. In de loop van 2008 werd bekend dat het schip na 2008 verkocht zou worden naar het Midden-Oosten, de Verenigde Staten of "in de buurt van Rusland" (Noord-Hollands Dagblad, 26/08/08).
Op 2 februari 2009 hebben Willemsoord BV, de gemeente Den Helder en eigenaar Libéma een overeenkomst gesloten om het schip ook gedurende 2009 in haar natte dok op de Oude Rijkswerf te houden. Willemsoord hoeft geen huur voor het schip en Libéma geen huur voor de ligplaats te betalen. Willemsoord betaalt de exploitatiekosten en deelt voor de helft in de opbrengsten. Als eigenaar moet Libéma zorg dragen voor het groot onderhoud van de Prins Willem. Gedurende 2009 was het schip dan ook open voor publiek en kon het afgehuurd worden. Een eventuele koper zou hierdoor pas in 2010 over de Prins Willem kunnen gaan beschikken (Noord-Hollands Dagblad, 02/02/09). Dit zou echter niet meer gebeuren omdat op 30 juli 2009 de Prins Willim door brand volledig verwoest werd.

In de nacht van donderdag 30 juli 2009 heeft een brand de replica in Den Helder volledig verwoest. Kort na middernacht kwam rook uit het schip. Waarschijnlijk was de oorzaak een mankement aan de koelinstallatie bij de helemaal onderin het schip gelegen bar van de Prins Willim die ook gebruikt werd voor feesten en partijen. Er zijn geen aanwijzigingen gevonden die duiden op opzet. Sterke rookontwikkeling bemoeilijkte het werk van de brandweer. Het risico voor de brandweerlieden was te groot wanneer zij het schip binnen zouden gaan. Rond vier uur sloegen de vlammen uit het schip. De achtermast sloeg om half vijf overboord en een half uur later de hoofdmast en voorste mast. De brandweer kon niets meer doen dan het schip gecontroleerd uit laten branden.

Foto's: Ton Otter

Op 5 november 2009, kort nadat de eigenaar Libéma bekend maakte de Prins Willem niet te zullen restaureren, heeft Scheepswerf Talsma in Franeker het uitgebrande casco gekocht. Deze scheepswerf heeft het plan opgevat om het schip weer volledig te restaureren. Dankzij dit loffelijke initiatief blijft het schip wellicht toch behouden voor Nederland. Op 11 december 2009 is de romp van de Prins Willem naar de industriehaven in Harlingen gesleept waar de restauratie plaats vindt. De werf dacht dat zij ongeveer drie tot vier jaar nodig zou hebben voor de restauratie. Het zou een leerwerkproject moeten worden. De restauratie zou zo'n 10 miljoen euro moeten gaan kosten. Waar het schip na de restauratie zou komen te liggen en welke functie het zou krijgen was nog niet bekend.

Helaas is het anders gelopen. De restauratie kon niet gerealiseerd worden en de Gemeente Harlingen wilde in 2013 dat de scheepsromp gesloopt zou worden als er geen vaste ligplaats voor gevonden kon worden. Op 2 april 2014 is de scheepsromp van Harlingen versleept naar Kampen waar het tot schroot verwerkt zou worden bij Scheepssloperij Hoeben/RDM.

Voor meer informatie over de oorspronkelijke Prins Willem en de reizen die het schip naar en van Indië gemaakt heeft, verwijzen wij naar onze databank.

De Prins Willim in Harlingen (september 2012). ©2012 de VOCsite