Woordenlijsten

Woordenlijst - Producten

lijwaten
Ook lywaten en lijnwaten. (Katoenen) stoffen, textiel

Aloë-hout
ook Paradijshout. Sterk en aangenaam ruikende houtsoort, voor reukwerk en in medicijnen gebruikt. De wetenschappelijke naam is Cordia.

spialter
mengsel van lood en tin; zink. Ook: peauter, speauter

drogeriën	fijne specerijen
eest	droogoven, door de VOC gebruikt om nat geworden specerijen te drogen.
fardeel	bundel, pak
florette garens	garens van floret- of vloszijde, d.i. grove, ongetwernde zijde.
foelie	gelige blaadjes van de zaadrok van de vruchten van de nootmuskaatboom.
gasen	algemene naam voor dunne zijde.
gewichtseenheden	1 picul/picol = 100 catty of 125 Ned. pond of c. 60 kg 1 catty = 16 taels of 600 gr 1 tael = 37.5 gr of 0.0759 Ned. pond of 0.0827 En. pond 1 Ned. pond = 494 gr of 13.17 taels
goenij	gonje of jute.
harpuis	mengsel van hars, zwavel en lijnolie voor het insmeren van scheepsdelen ter bescherming tegen aantasting door elementen, aangroeisels en paalworm.
indigo	Ook Anil. Blauwe verfstof, gewonnen uit de geelgroene, behaarde, bladeren van de Indigofera tinctoria. Door bewerking met zuren en schelpkalk was het ook mogelijk er andere kleuren aan te onttrekken, o.a. purper, bruin en rood. Ook middel om hoofdpijn mee te stillen.
kamfer	kamfer werd gevonden in de kamferbomen in het oerwoud. De bomen werden omgehakt om in de holten en spleten van de stam en takken de gomballen te winnen. Doordat het arbeidsintensief was was kamfer een kostbaar product.
kardamon	Specerij (Elettaria cardamomum), wordt als sterk ruikende, kruidige, olie geperst uit de zaden gebruikt als afrodisiacum, om de spijsvertering te reguleren, de eetlust te bevorderen en bij flatulentie en kolieken. Het is antidepressief, urineverdrijvend, krampstillend, ontstekingsremmend, pijnstillend en hartversterkend. In de Ayurvedische geneeskunde wordt het gebruikt bij bronchiale klachten en spijsverteringsproblemen.
kerrie	poeder om spijzen mee te kruiden; samengesteld uit o.a. kurkuma, kardemon, peper, anijszaad en koriander.
lankins	eerste kwaliteit Chinese zijde.
lijwaten	Ook lywaten en lijnwaten. (Katoenen) stoffen, textiel
lywaten	zie lijwaten
paradijshout	Zie Aloë-hout.
peauter	zie spialter
porselein	het fijnste en hoogwaardigste aardewerk; volgens een tijdrovend Chinees procédé 'gaargebrand' van een beslag van een met kwarts vermengde harde witte aardsoort (kaolien); verwerkt tot serviezen, vazen, beeldjes en andere siervoorwerpen.
retouren	goederen die naar Nederland werden verscheept, zoals specerijen, katoenen stoffen, thee, koffie en vele andere Indische waren.
roggevellen	Roggevellen werden gebruikt bij het polijsten van harde houtsoorten. Ook hadden ze, als zij bijzonder getekend waren, bij verschillende Indische volkeren grote waarde als curiosa, waaraan men zelfs hier en daar een zekere magische kracht toeschreef.
romp	slechte muskaatnoot
salpeter	halffabrikaat, na zuivering geschikt voor de productie van zwart buskruit. Buskruit bestaat grotendeels (75%) uit salpeter en daarnaast uit zwavel en houtskool. Het wordt gemaakt in een kruitmolen. In de 16e en 17e eeuw was salpeter een schaars product. In de tweede helft van de 17e eeuw veranderde dat door massale import uit Bengalen.
sandelhout	Sandelhout groeit vrijwel alleen op Timor. De boom is een 'halfparasiet', wat betekent dat hij voedingsstoffen onttrekt aan het wortelgestel van een andere boom. Het is daarom moeilijk om hem aan te planten, al is plantageteelt op Timor inmiddels wel gelukt. Vers sandelhout is rijk aan een aromatische olie, die vrijkomt door het te koken. De olie is geschikt als ingrediënt in parfum en geurige zeep. Het hout kan worden geraspt en is dan geschikt als wierook. Sandelhoutwierook gold als onontbeerlijk voor godsdienstige rituelen in vooral China.
sappanhout	Sappanhout werd gebruikt als grondstof voor verf en medicijnen; tevens gebruikt als meubelhout.
schuitgoud	goud uit China, gegoten in de vorm van schuitjes.
schuitzilver	zilver uit Japan ingevoerd, gegoten in de vorm van schuitjes, met een waarde van ca 15 gulden.
sits	ook chindo of chits. Kleurige bewerkte doek van katoen of zijde; o.a. voor tulbanden.
speauter	zie spialter
spialter	mengsel van lood en tin; zink. Ook: peauter, speauter
tael	Chinese munteenheid; ca 40 gram zilver waard
vijgertouw	touw gemaakt van de bastvezels van bepaalde Indische bomen
zijde	geproduceerd door de zich met moerbeibladeren voedende zijderups; verhandeld als garen en in de vorm van effen en gekleurde weefsels.

Als basis voor de woordenlijsten hebben onderstaande bronnen gediend:
- Brug, P.H. van der, 1994. - Malaria en malaise : de VOC in Batavia in de achttiende eeuw.
- Haalmeijer, H. en Vuik, D., 2002. - Fluiten, katten en fregatten - de schepen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie, 1602-1798.
- Kamer, H.N., 1995. - Het VOC-retourschip : een panorama van de 17de- en 18e-eeuwse Nederlandse scheepsbouw.
- Stapel, F.W., 1927 - Pieter van Dam's beschrijvinghe van de Oostindische Compagnie, eerste boek, deel 1.
- Wagenaar, L., 1994. - Galle, VOC-vestiging in Ceylon.